De vreemdeling bedreigt mijn religie

We denken kort door de bocht dat Europa eeuwenlang een monolithisch christelijk continent is geweest. Met voorbijzien aan hele tijden van vruchtbaar samenleven in diversiteit benadrukt onze geschiedschrijving vooral de dreiging van en de clashes met de Turken, Moren en joden. Volksverhuizingen worden graag vergeten. Europa is “van ons”, is “stabiel” en moet dat blijven. Los van de historische onjuistheid en absurditeit van deze gedachtegang interesseert mij vooral de morele kwalijkheid en vooral de existentiële zinloosheid ervan.

Le tout nouveau testament

Nee, het is niet de beste film die ik ooit gezien heb, maar onderhoudend is hij wel, de nieuwe film die al een miljoen kijkers trok. Zeker, er zit allerlei malle onderbroekenlol in, maar de sfeer is toch vooral die van een modern satirisch sprookje. Ik heb het over ‘Le tout nouveau testament’ van de regisseur Jaco Van Dormael. De titel had ook kunnen zijn: ‘de ongehoorzame dochter van god’. Voor mensen die zich in hun godsdienstige opvattingen snel gekwetst voelen is het misschien geen geschikte film. Maar kom, sinds Charli Hebdo omarmen we hier in Europa de satire, die de islam en de kerk op de korrel mag nemen, zonder dat ze direct op de kast zit. Het hoort bij onze cultuur en verzet heeft weinig zin. Ik ben zelfs bereid om er theologisch voor uit mijn stoel te komen, want de film zet je ondanks alle hilariteit toch aan het denken. En hij ontvangt prijzen. Waarom eigenlijk? Alleen maar omdat de regisseur lollig doet? Misschien ook wel. Maar bij alle hilariteit dringen zich ook ongemakkelijke vragen op.

Ecce Homo

Binnen het landelijk kerkverband van de VPKB vinden er deze dagen heftige discussies plaats rond homoseksualiteit. Nu zijn dat discussies die met enige regelmaat terug lijken te komen. Mensen die hier langer wonen dan ik, zeggen dat er een interval is van ongeveer tien jaren; dan begint alles opnieuw. Het hoofdonderwerp is momenteel de vraag of een homoseksuele kandidaat als predikant (vrouw of man) beroepen en bevestigd kan worden in een kerkgemeente van de VPKB.

De tegenstanders ervan wijzen niet alleen homoseksuele predikanten in hun eigen kerkgemeente af; ze willen ook vermijden dat elders in het land homoseksuele kandidaten zouden kunnen worden beroepen. Ze willen als het ware inspraak bij alle beroepingen van alle plaatselijke gemeentes.
Daar tegenover staan de mensen voor wie deze discussie gedateerd, achterhaald is. Omdat ze deze hele discussie al enkele malen meegemaakt hebben, hebben ze er intussen gewoon genoeg van. Ze eisen voor hun eigen gemeente de vrijheid op om eigen keuzes te maken, als ze een nieuwe predikant zouden willen beroepen. De gemeente mag dan zelf bepalen welke criteria ze wil laten prevaleren.

Waarom (nog) geloven

Geloof heeft het niet onder de markt. Geloven in God, welke god dan ook. In Jezus, in de bijbel. In een betere wereld. In de mens. In iemands goede bedoelingen of kracht tot verandering. Of die iemand nu Steve Stevaert of Barack Obama heet. Vooral de sociale media lijken eerder tempels van cynisme geworden. Van vuilspuiterij, wat in wezen de rituele zang van cynisme is. Moderne beeldenstormen all over the place die alle geloof in welk goeds dan ook aan gruzelementen slaan. Enkel het eigen gelijk blijft overeind natuurlijk. Waarop ik vervolgens niet aanspreekbaar ben. Het is gewoon zo, zoals ik het uitkraam. Hedendaags dogmatisme, waar alles wat daarvan afwijkt wordt gebannen alsof het ketterij is. Brengt National Geographic  een serie over Jezus uit, dan wordt dit gerenommeerd kanaal uitgejouwd, want “iedereen weet toch dat Jezus niet eens bestaan heeft”.

Waarom moslims afstand moeten nemen van terreurdaden gepleegd in naam van de Islam

Een paar jaar geleden was er een film gemaakt door dhr. Wilders, partijleider van de PVV in Nederland, waarin een duidelijk standpunt werd ingenomen over de Islam. Het filmpje, Fitna geheten (‘strijd’), is een aaneenschakeling van terreurdaden gepleegd door mensen die zeggen te handelen in naam van de Islam. De bedoeling van het filmpje was om mensen te waarschuwen voor het intrinsieke kwaad dat de Islam in zich draagt.

Heel goedbedoelend Nederland ging, om het eens zeer plat te zeggen in mijn moedertaal, ‘over de zeik’ over dit filmpje. Moslims zouden worden weggezet als terroristen en het zou de haat en tweedeling in de samenleving enkel doen toenemen. Excuses werden aangeboden vanuit de regering en deze had grote moeite om aan hun buitenlandse collega’s (m.n. die in moslimlanden) uit te leggen dat het hier om een mening gaat van een persoon en niet om de mening van de regering. Bij deze excuses werd dan ook verteld dat dhr. Wilders in onze samenleving geniet van de vrijheid van meningsuiting en dat wij dat een groot goed vinden. Een recht dat vandaag weer een belangrijk onderwerp van gesprek is.

Relaties

De mens is bij uitstek een relationeel wezen. Geloven is ten diepste een relationeel gebeuren. Geen wonder dat relaties tussen mensen aandachtsterrein zijn binnen de Kerk van Christus. Ik schrijf met opzet dat de Kerk van Christus is. Al te vaak spreken in die Kerk mensen zich uit namens Christus, over hoe anderen hun relaties moeten vorm geven om die Kerk waardig te zijn. Ik gebruik met opzet het woord vorm, want helaas is daar de focus op komen liggen in plaats van op de inhoud. Eindelijk is er nu een vertegenwoordiger van de Kerk die de inhoud in ere herstelt boven de vorm. Bisschop Johan Bonny is zo moedig om ons eraan te herinneren dat inhoudelijke waarden belangrijker zijn dan institutionele criteria,

Bed, bad en brood voor iedereen; de Conference of European Churches (CEC) in het gelijk gesteld.

Overal in Europa zwerven er mensen over straat die niet in een reguliere opvang terecht kunnen. Dat zijn vaak vreemdelingen die om een of andere reden geen ´verblijfstitel´ (meer) hebben. Mensen zonder papieren dus. Mensen die vaak  tegelijkertijd geen kant meer uitkunnen. Overal in Europa worden de kerken met deze problematiek geconfronteerd en er worden regelmatig vormen van minimale noodopvang opgezet. Onze kerk heeft daar ook ervaring mee. Overal is er dan het besef dat die noodhulp niet kan zonder te kijken naar de structurele oorzaken van de problemen.

Op 10 november jl. heeft het Europees Comité voor de Sociale Rechten (ECSR) de Conference of European Churches (CEC) in het gelijk gesteld bij zijn pleidooi voor recht op de meest basale voorzieningen voor ieder mens, ongeacht zijn of haar verblijfstatus. Onder het voorzitterschap van onze voormalige predikant van de PKB en voormalige voorzitter van de VPKB, Guy Liagre, heeft de CEC een klacht van Protestantse Kerk in Nederland (PKN) tegen haar staat aanhangig gemaakt bij het Europese Comité voor de Sociale Rechten.

Kerk, restauratie of vernieuwing?

Het verhaal van de kerk

De kerken staan voor grote uitdagingen in deze tijd. De secularisatie heeft flink huisgehouden de afgelopen 40 jaar en voor de meeste mensen in de Westerse landen heeft de kerk en het christelijk geloof een irrelevante inhoud gekregen, hoogstens gevoed door een verre resonantie van wat het ooit aan betekenis gehad heeft. Nochtans is onze hele samenleving en onze manier van denken nog steeds gebaseerd op het christelijke gedachtegoed, al zullen velen dit trachten te ontkennen. De positie die de kerk heeft gehad als aangever en grenzensteller van morele waarden is echter verloren gegaan en ze mengt zich nu nog slechts vanaf de zijlijn in het ‘maatschappelijk debat’. De kerk is, zoals dat heet, gemarginaliseerd en dreigt dit in de komende decennia nog meer te doen. De tijd waarin de kerk bepaalde wat mensen moesten denken en wat men als goed of fout diende te kwalificeren is voorbij en dat is misschien ook niet zo heel erg. Wel kwalijk, in mijn ogen althans, is dat met de afkalving van de invloed van de kerk in de samenleving ook haar verhaal verloren dreigt te gaan. Dat verhaal dat in al onze genen zit en dat vertelt over liefde, verdraagzaamheid en verbondenheid. Zou het kunnen dat dit verhaal over enkele generaties volledig verdwenen zal zijn omdat het niet meer wordt doorgegeven? En wat komt er dan in de plaats?

Van vaste burcht naar open ruimte

Tot geloof kun je niet verplichten. Tot religie kennelijk wel, desnoods via terreur.

Tussen deze twee zinnen ligt een wereld van verschil. Religie, in de zin van uiterlijk platform voor devotie, instituut met hiërarchie en regels, stelsel van dogma’s en moraal, handhaaft zichzelf via allerlei middelen. Via politieke macht, sociale controle, menselijke behoefte aan coherentie, existentiële angst. Deze kunnen gevoed worden door propaganda en versterkt door geweld. Subtieler wordt hierop ingespeeld via schuldinductie en zwart-witdenken: wij gelovigen tegenover zij, de ongelovigen daarbuiten. Het voelt goed om erbij te horen.

Nasrani: bekeer of sterf

Binnen een zeer korte tijd moet de wereld een omwenteling doormaken, waarvan niemand nog de consequenties kent. Maar de eerste slachtoffers zijn er wel. Uit de streek van Ninevé zijn een aantal zeer oude christelijke gemeenschappen verdreven. De ISIS heeft dat op haar geweten. Het is een goed geoliede islamitische organisatie met een rigide interpretatie van de sharia. Zij wisten een leger goed getrainde militanten op de been te brengen, die Noord Irak en delen van Syrie onder de voet liepen. Bij de verovering van Mosul, de beoogde hoofdstad van het kalifaat, was de boodschap aan de christenen, dat ze konden vertrekken, een ongekend hoge belasting moesten betalen, zich tot hun versie van de islam moesten bekeren of … de dood zouden sterven. De gemeenschap van deze christenen had dus geen andere keuze dan zich uit de voeten te maken. Velen vluchtten naar Koerdistan.